بررسی تطبیقی مفاهیم حسابداری واحدهای انتفاعی و دولتی

حسابداری واحدهای دولتی و غیرانتفاعی با حسابداری واحدهای انتفاعی تفاوت های قابل ملاحظه ای دارد. سازمان های دولتی و غیرانتفاعی دو دسته فعالیت شامل فعالیت های انتفاعی (از نوع بازرگانی) و فعالیت های غیر انتفاعی (از نوع بازرگانی) انجام می دهند. تفاوت های بنیادی موجود در حسابداری واحدهای انتفاعی و غیرانتفاعی ناشی از ویژگی های محیطی این قبیل فعالیت ها می باشد. اهداف حسابداری و گزارشگری مالی سازمان های انتفاعی و غیرانتفاعی بر حسب مورد تحت تأثیر ویژگی های محیطی این دو نوع فعالیت قرار گرفته و به همین دلیل مبانی نظری حسابداری مورد استفاده آنها از یکدیگر متمایز است. بنابراین تفاوت های با اهمیت موجود در حسابداری سازمان های مورد بحث عمدتاً در حسابداری فعالیت های غیرانتفاعی و فعالیت های انتفاعی است‘ لذا توجه کافی به ویژگی های محیطی این قبیل فعالیت ها و مبانی نظری حسابداری مبتنی بر ویژگی های مذکور‘ تفاوت های اساسی مورد نظر را آشکار می سازد. در حال حاضر در کشورهای پیشرفته از جمله کشور امریکا دو نوع چارچوب نظری در حسابداری مؤسسات بازرگانی بر پایه چارچوب نظری مبتنی بر تصمیم گیری و اصول پذیرفته شده حسابداری مؤسسات غیرانتفاعی بر اساس چارچوب نظری مبتنی بر مسؤولیت پاسخگویی تدوین یافته است. مقایسه چارچوب نظری حسابداری واحدهای انتفاعی با چارچوب نظری حسابداری مؤسسات غیرانتفاعی تأثیر قابل ملاحظه ای در روشن شدن مفاهیم و تفاوت های بنیادی حسابداری این دو نوع سازمان دارد. در این مقاله نگارنده کوشش نموده است ضمن مقایسه بیانیه های مفهومی شماره یک و دو FASB تحت عناوین ‹‹اهداف گزارشگری مالی واحدهای انتفاعی›› و ‹‹ویژگی های اطلاعات حسابداری›› با بیانیه مفهومی شماره یک هیأت تدوین استانداردهای حسابداری دولتی (GASB) تحت عنوان ‹‹اهداف گزارشگری مالی›› وجوه اشتراک و افتراق اساسی حسابداری واحدهای انتفاعی و غیرانتفاعی را تشریح نماید. برای رعایت اختصار صرفاً موارد کلیدی بیانیه های مفهومی FASBوGASB مورد مقایسه قرار می گیرد تا به کمک آنها تفاوت های اساسی حسابداری و گزارشگری مالی واحدهای انتفاعی و غیرانتفاعی که بر پایه این قبیل مفاهیم بنیادی ایجاد شده است‘ برای دانش آموختگان حسابداری روشن گردد. در این مقاله با بررسی تطبیقی بیانیه های مفهومی مذکور‘ ابتدا خصوصیات کلی صورت های مالی و گزارشگری مالی واحدهای مورد بحث با یکدیگر مقایسه و سپس تأثیر ویژگی های محیطی فعالیت های انتفاعی و غیرانتفاعی بر اهداف حسابداری و گزارشگری مالی واحدهای نامبرده مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. قسمتی از مقاله به وجوه تشابه در محدودیت های گزارشگری مالی و ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری در واحدهای انتفاعی و غیرانتفاعی اختصاص یافته و در ادامه محیط گزارشگری مالی حاکم بر فعالیت های دولتی و بازرگانی دولت و محیط گزارشگری مالی حاکم بر فعالیت های واحدهای انتفاعی مورد بررسی تطبیقی قرارخواهد گرفت. در قسمت دیگری از این بررسی تطبیقی‘ اهداف گزارشگری مالی واحدهای انتفاعی و غیرانتفاعی که بر اساس نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان و با ملحوظ نمودن ویژگی های محیطی تدوین گردیده‘ مورد مقایسه و تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.